Wstęp
Trzymając książkę w ręku, czytelnik zazwyczaj skupia się na jej treści. Pomija przy tym pozornie zbędne dla niego informacje takie jak numer ISBN, nazwisko projektanta okładki czy bibliografia. Na podobnej zasadzie pliki posiadają ukryte informacje, określające np. autora, lokalizację, datę utworzenia lub model urządzenia. Takie parametry nazywane są metadanymi. Stały się standardem np. w fotografii cyfrowej.
Zazwyczaj nie można ich wyświetlić poprzez otworzenie pliku w konwencjonalny sposób – metadane wymagają użycia odpowiedniego narzędzia. Jedynym z nich jest exiftool.
Czym jest exiftool?
Exiftool to narzędzie stworzone przez Phila Harvey’a w 2003 roku. Pomimo tego, że niedługo będzie obchodzić swoje dziewiętnaste urodziny, stale ukazują się jego stabilne wersje.
Exiftool pozwala na wyświetlanie, czyszczenie i edycję metadanych w plikach. Jest prosty w obsłudze. Nie posiada graficznego interfejsu użytkownika (GUI) – działa za pomocą terminala, gdzie metadane są czytelnie wyodrębnione. Wyróżnia go również to, że jest oprogramowaniem typu open-source (nazywane również „wolnym oprogramowaniem”), dzięki czemu społeczność ma wgląd do kodu źródłowego. Dzięki kompatybilności z wieloma rozszerzeniami exiftool to uniwersalne narzędzie do wyświetlania metadanych. Dostępny jest zarówno na Windowsy, dystrybucje Linuxa i MacOS.
Warto również podkreślić, że exiftool.org to strona bogata w użyteczne informacje. Pomimo braku rozbudowanej szaty graficznej jest bardzo treściwa. Na pewno wzbudzi nutkę nostalgii u starszych użytkowników Internetu.
W jaki sposób korzystać z exiftoola na Windowsie?
Aby pobrać exiftoola, należy wejść na oficjalną stronę tego narzędzia, dostępną tutaj. Po wybraniu wersji „Windows executable” należy rozpakować plik w dogodnej lokalizacji. Po rozpakowaniu będzie widoczny jako „exiftool(-k).exe”. Następnie należy użyć jednego z dwóch sposobów na otwarcie pliku za pomocą exiftoola.
Pierwszym z nich jest przeciągnięcie ikony pliku, który chcemy przeskanować nad ikonę programu. Pozwala to osobom niekorzystającym na co dzień z terminala na wygodne podejrzenie tego, co kryje się w metadanych. Nie można tego nazwać GUI, lecz pozwala na pewne ułatwienia w korzystaniu ze wspomnianego wielokrotnie narzędzia.
Drugim sposobem jest użycie prostego polecenia w cmd. Aby użyć, exiftoola w wierszu polecenia należy zmienić nazwę pliku wykonywalnego na exiftool.exe, a następnie wpisać ją wraz z nazwą pliku, z którego chcemy wyciągnąć metadane – w moim przypadku test.jpg.
Obydwa sposoby dają identyczne rezultaty. Na pierwszy rzut oka można zobaczyć, że skanowałem plik .jpg stworzony na urządzeniu od Samsunga, który na moim komputerze znajduje się od 24 marca 2022r. To dopiero początek zabawy z tym narzędziem.
W jaki sposób korzystać z exiftoola na dystrybucjach Linuxa?
Instalacja może odbyć się analogicznie jak w Windowsie, poprzez rozpakowanie archiwum dostępnego tutaj. Zdecydowanie wygodniej jest pobrać to narzędzie za pomocą terminala. Exiftool jest dostępny w repozytoriach wielu powszechnie używanych dystrybucji Linuksa. Przykładowo do instalacji w Ubuntu należy użyć poniższego polecenia:
sudo apt install exiftool
Jak widać na zrzucie ekranu, miałem już uprzednio zainstalowane odpowiednie pakiety.
Aby uruchomić program, należy użyć identycznego polecenia exiftool wraz z nazwą pliku.
Tym razem możemy wyczytać, że zdjęcie zostało zrobione sprzętem firmy Nikon. Na urządzeniu znalazło się chwilę przed północą, jeszcze 23 marca.
Wskazówka dla zaczynających przygodę z Linuksem
Aby zapisać do pliku to, co zwraca program należy użyć komendy exiftool > [nazwa_pliku].
Na jakie operacje pozwala exiftool?
Exiftoola stosuje się głównie do wyświetlania metadanych. Pozwala on również na edycję i usuwanie metadanych, o czym wspomniałem na wstępie. Należy przy tym pamiętać, że niektóre operacje inne niż wyświetlanie danych EXIF mogą nie być dostępne dla danego rozszerzenia pliku – lista znajduje się tutaj.
W jaki sposób usunąć metadane z pliku?
Aby usunąć wszystkie dane EXIF z danego pliku, należy użyć polecenia exiftool –All= [ścieżka_do_pliku]
Oryginał pliku przed usunięciem metadanych
Usunięcie metadanych
W jaki sposób edytować metadane?
Aby edytować lub nadpisać tag, należy użyć analogicznego polecenia do tego, które usuwało wszystkie metadane. Aby stworzyć swój własny tag, należy nadać mu nazwę wraz z wartością i wskazać plik do nadpisania. Przykładowe polecenie, nadające tag Creator z wartością anonymous wygląda następująco:
exiftool.exe –Creator=anonymous [ścieżka_do_pliku]
Dodanie tagu Creator
Do danych EXIF można dodać wiele rozmaitych tagów, zależnych od rozszerzenia danego pliku. Lista dostępnych tagów wraz z rozszerzeniami dostępna jest tutaj.
Przykładowe tagi:
- -Copyright
- -Creator
- -Camera Model Name
- -GPS Position
- -Software
- -Create Date
Jakie dane można wydobyć z danych EXIF?
Metadane stanowią cenną informację dla osób, które wiedzą, w jaki sposób je wykorzystać. Mogą zarówno stanowić zagrożenie, jak i być wykorzystane w pożyteczny sposób, m.in. ze względu na możliwość zdobycia danych o lokalizacji i daty zrobienia zdjęcia z niebywałą dokładnością. Zdecydowana większość mediów społecznościowych, komunikatorów i innych internetowych usług usuwa metadane, także nie warto skanować zdjęć swoich znajomych z Facebooka pod tym kątem – mogę powiedzieć z autopsji, że naprawdę skrupulatnie usuwane są wszystkie metadane .
Przykładowe informacje możliwe do znalezienia w metadanych EXIF:
- Lokalizacja
- Autor
- Data
- Oprogramowanie urządzenia
- Producent urządzenia
- Oprogramowanie używane do edytowania zdjęcia
- Prędkość migawki
- Temperatura aparatu
Zalety i wady Exiftoola
Zalety
- Zajmuje ok. 8MB na dysku
- Prosty w obsłudze
- Szybki
- Czytelny
- Dostępny na zdecydowanej większości systemów operacyjnych
Wady
- Brak interfejsu graficznego
Praktyczne wykorzystanie – wytropienie cennych informacji
Informacja o producencie i modelu aparatu wraz z orientacją zdjęcia (horyzontalna)
Oprogramowanie, jakie zostało użyte do edycji zdjęcia wraz z datą
Informacja o braku użycia flasha i długość ogniskowej
Numer zdjęcia
Przestrzeń kolorów
Pole widzenia (w stopniach)
EV (wartość ekspozycji)
Prędkość migawki
Dane GPS – pozwala to z precyzją godną snajpera określić miejsce zrobienia danej fotografii. Możesz na własną rękę zobaczyć, gdzie zostało zrobione zdjęcie.
Łatwe formatowanie danych wyjścia z Exiftoola
Exiftool pozwala na wybór formatu, w jakim zostaną przedstawione nam dane. Aby to zrobić, należy użyć polecenia exiftool [opcja] [nazwa_pliku]
Lista przykładowych opcji wygląda następująco:
- -h – tabela HTML
- -php – tabela PHP
- -X – format XML
- -T – przedstawienie w formie tabeli. Moim zdaniem, bardzo nieczytelny format.
- -S – dane są przedstawione w uproszczony sposób
- -j – format JSON
- -csv – format CSV
Wybór języka
Exiftool pozwala wybrać jeden z kilku języków. Aby tego dokonać, należy użyć parametru –lang wraz z kodem języka – dla j. polskiego to pl.
Tak prezentuje się exiftool w jezyku polskim
Exiftool w wersji rosyjskiej
Pliki RAW – przyjaciele exiftoola
Z plików RAW można wydobyć więcej, niż z klasycznego zdjęcia w JPEG. Są szczególnie cennym źródłem informacji dla osób zajmujących się fotografią.
Przykładowe zdjęcie w formacie RAW, użyte dzięki uprzejmości Kacpra.
Metadane wydobyte ze zdjęcia. Jak widać, znajduje się w nich wiele informacji odnośnie ustawień aparatu.
Z czego składają się metadane pliku RAW?
Używając polecenia exiftool –preview:all [ścieżka_do_pliku] możemy wyświetlić elementy, które zawiera w sobie plik RAW.
CR3 to format dla plików RAW dla aparatów Canon.
Jak widać na zrzucie ekranu, na plik w formacie RAW składają się trzy elementy. Są nimi:
- Thumbnail Image
- Jpg From Raw
- Preview Image
W jaki sposób wyodrębnić JPG z RAW?
Aby plik RAW przekonwertować na JPG, należy użyć polecenia exiftool –b –jpgfromraw [ścieżka_do_pliku] > [nazwa_nowego_pliku.jpg]
Polecenie utworzyło mi plik foto.jpg, będący ponad siedem razy mniejszy od oryginalnego zdjęcia.
W jaki sposób wyodrębnić miniaturę pliku z RAW?
Aby z pliku RAW wyciągnąć miniaturkę, należy użyć polecenia analogicznego do poprzedniego. Wygląda ono w następujący sposób:
exiftool –b –ThumbnailImage [ścieżka_do_pliku] > [nazwa_miniatury.jpg]
Miniatura wyodrębniona ze zdjęcia w formacie RAW
XMP
XMP to format używany przez programy spółki Adobe, przechowujący metadane z plików RAW. To w nim zapisywane są zmiany nanoszone dla danego zdjęcia w formacie RAW podczas korzystania z Photoshopa.
Plik XMP można otworzyć klasycznie, za pomocą polecenia exiftool [ścieżka_do_pliku]. Zauważymy wtedy charakterystyczne parametry dla tego rodzaju pliku.
Czasem może zdarzyć się tak, że nie znamy pierwotnego rozszerzenia pliku. Mamy wtedy możliwość sprawdzenia tego, czy tagi znajdujące się w pliku pasują do tych charakterystycznych dla XMP. W takim przypadku należy użyć polecenia exiftool [ścieżka_do_pliku]. Dzięki tej komendzie zostanie wyświetlone to, czy dany plik ma tagi kompatybilne z formatem XMP.
Aby wyświetlić te binarne dane, należy dodać parametr –b. Polecenie do wyświetlenia danych wygląda następująco:
exiftool –xmp –b [ścieżka_do_pliku]
Niestety metadane nie są wyświetlane domyślnie w czytelnym formacie. Można to zmienić za pomocą wspomnianych wyżej rodzajów formatowania wyjścia.
Automatyczne tworzenie kopii pliku podczas zmiany tagów
Exiftool dba o to, o co powinien zadbać użytkownik, czyli tworzenie kopii zapasowych. Znacząco upraszcza to korzystanie z tego programu, ponieważ w razie przypadkowego wyczyszczenia wszystkich metadanych z jedynej kopii zdjęcia możemy je bardzo prosto odzyskać.
Załóżmy, że mam plik o nazwie pol05.jpg z cennymi dla mnie informacjami. Przypadkowo użyłem komendy exiftool –all= pol05.jpg.
W tym momencie tracę wszystkie metadane dla wspomnianego pliku. Na szczęście exiftool tworzy automatycznie kopię pliku, identyczną z jego oryginalnymi własnościami. Do pierwotnej nazwy pliku dodawane jest _original.
Plik wyczyszczony z metadanych
Oryginalny plik
Jak widać po datach edycji, plik wyczyszczony z metadanych faktycznie jest kopią pliku _original, także trzymając się tej myśli – exiftool tworzy kopię pliku wyczyszczoną z metadanych, zaś oryginalny plik oznacza jako _original.
Wynika z tego, że kopia pliku z metadanymi to oryginalny plik. Wiem, że jest to pogmatwane – właśnie dlatego exiftool oznacza plik zawierający metadane.
Czy warto czyścić pliki z metadanych?
Odpowiedź jest dokładnie taka, jakiej można się spodziewać – to zależy. Należy pamiętać o tym, że zdecydowana większość mediów społecznościowych robi to za nas. Umieszczając jednak zdjęcia np. na stronach internetowych nienależących do wielkich korporacji zdecydowanie warto to zrobić.
Warto trzymać się prostej zasady – im mniej informacji udzielasz nieznajomym, tym lepiej. Nigdy nie wiadomo, w jaki sposób ktoś może wykorzystać metadane, szczególnie takie jak koordynaty z niebywałą dokładnością lub imię i nazwisko twórcy.
Niekonwencjonalne zastosowanie exiftoola
Mało kto spodziewa się, że w tagu może znajdować się zaszyfrowana wiadomość, np. link do pushsec.pl.
Za pomocą prostego narzędzia do szyfrów utworzyłem zaszyfrowaną wiadomość.
Następnie, jako tag wklejam wiadomość. Wybrałem tag Copyright.
Wyświetlając plik w exiftoolu, mogę zobaczyć zaszyfrowaną wiadomość pod wybranym tagiem.
Miłej zabawy z szyfrowaniem wiadomości dla znajomych ;). Należy jednak pamiętać, aby przesyłać je kanałem zachowującym metadane.
Podsumowanie
Umiejętność analizy metadanych może się okazać przydatna, szczególnie dla fotografów. Warto wiedzieć również co można tam znaleźć, jak i czego należy się wystrzegać podczas pracy z plikami zawierającymi metadane.
Exiftool to proste narzędzie, posiadające wszystkie funkcje konieczne do pracy z metadanymi. Dzięki wysiłkom Phila Harvey’a i społeczności zgromadzonej wokół narzędzia, jednym poleceniem można zdziałać wiele odnośnie edycji, kopiowania i usuwania metadanych.
Pisał dla Was Oskar Klimczuk, starając się przekazać jak najwięcej merytorycznej wiedzy wraz ze zrzutami ekranu. Mam nadzieję, że exiftool pozwoli Wam na efektywne korzystanie z plików zawierające dane EXIF.
